معرّفی پاره‌ای از مختصّات واجی منحصربه‌فرد گویش رودباری (کرمان)

  «رودباری» وابسته به گروه گویش­های بَشْکَرْدی و از اعضای کمتر شناخته­شدۀ خانوادۀ زبان‌های ایرانی جنوب غربی­است که گونه‌های آن با چند مختصّۀ واکه‌ای و همخوانیِ منحصربه‌فردِ واجْگانی در جنوب استان کرمان رواج دارند؛ مختصّاتی که تاکنون مورد پژوهش دقیق زبان­شناختی واقع نگردیده­اند و مطالعۀ علمیِ آنها برپایۀ اصول پذیرفتۀ زبان­شناسی نوین ضرورتی بسیار بدیهی دارد. گفتنی­است برخی از این مختصّات، بازماندۀ مختصّات واجی فارسی میانه و پاره­ای دیگر نتیجۀ وقوع تحوّل در واجْگانِ فارسی میانه به شیوه­ای خاص در این گویش­اند. البتّه پژوهش حاضر می­کوشد بر پایۀ تحلیل پیکرۀ زبانیِ حاصل از کار میدانی و ضبط گفتار آزاد گویشوران بی­سواد و سالخوردۀ گونۀ رایج در شهرستان قلعه‌گنج، پنج مورد از آن مختصّات واجیِ بارز را از منظر زبان­شناسی هَمْزمانی بررسی و معرّفی نماید. به بیان دقیق‌تر، این پژوهش سعی دارد با به­کارگیری آزمون «جفت­های کَمینۀ مطلق» ارزش واجیِ پنج آوای خاصِ واجْگانِ این گویش را بیازماید که عبارتند از: واکه­های مرکّب فُرودین [ɪə] و [ʊə]، همخوان روانِ تَکْ­زنشیِ [ɾ]، و ‌همخوان‌های لبی­شدۀ [gw] و [xw] در آغازۀ هجا. یافته­های پژوهش نشان می‌دهد تمامیِ آواهای مزبور در واجْگانِ گویش رودباری تمایزدهندۀ معنا و لذا دارای پایگاه و ارزشِ واجی­اند، امّا میزان تقابل واجی آنها یکسان نیست؛ یعنی از حیث میزان تقابل واجی، آنها در امتداد یک پیوستار عمودیِ چهارجایگاهی قرار می­گیرند که واکه­های [ɪə] و [ʊə] مشترکاً در بالاترین جایگاه و همخوان­های [ɾ]، [gw] و [xw] نیز به ترتیب در جایگاه­های دوّم تا چهارم جای می­گیرند.